"Niemiecka jesień. Reportaż z podróży po Niemczech" Stig Dagerman

Wydawnictwo: Czarne

wydanie:  styczeń 2012

liczba stron: 112

wymiary: 125 x 195 mm

ISBN: 978-83-7536-344-9 

Szczerze... To nie wiem, co napisać. Dawno już nie czytałam takiej książki, która wywołałby u mnie takie ambiwalentne odczucia. 

Mamy tu krajobraz po bitwie. Jest rok 1946. Bura, deszczowa jesień. Miasta zrujnowane po nalotach. Wokoło tylko zgliszcza, walące się budynki. Ten świat składa się z głodujących górników, szarych kamienic o walących się fasadach, szarych ludzi z piwnic, pustych pólek w piekarniach, dzieci wychodzących na ulicę, aby zdobyć parę ziemniaków, umalowanych młodych dziewczyn oddających swoje ciało za mydło i konserwy. Wszędzie widać przepełnione pociągi, przywożące ludzi ze wschodu, których nikt tu nie chciał. A dokoła panowało tylko rozgoryczenie, frustracja i brak nadziei. Tak wyglądały niemieckie miasta po przegranej wojnie, po alianckich nalotach. 

I tutaj pewnie ktoś powie: "dobrze im tak", "to sprawiedliwość dziejowa", "niech teraz cierpią", "niech głodują", "wywołali w końcu wojnę: rabowali, wywozili i gwałcili", "produkowali mydło na bazie ludzkiego tłuszczu"! No i w końcu czym są te ich straty w porównaniu ze stratami innych narodów. Berlin był zniszczony w około 50%, Warszawa - w 90%. Po tej niemieckiej jesieni, szybko nastąpiła u nich wiosna, rozkwit. W latach siedemdziesiątych XX wieku Niemcy były już potęgą gospodarczą. A w Polsce? Wiosny długo nie było widać. Rozkwitu gospodarki? - próżno szukać. A czy u nas nie było pustych półek, głodu, ruin i zgliszcz. Były i to większe! A czy ktoś dał wybór polskim kobietom, czy ktoś pytał ich o zdanie, gdy najpierw przyszli Niemcy, a potem Rosjanie. 

Można tak licytować się długo i wyliczać kolejne zbrodnie. Jeszcze parę dni temu rzuciłabym taką książką w kąt, właśnie mówiąc "dobrze im tak!". Ale teraz, kiedy emocje opadły, zastanawiam się "po co?". Wojna zawsze niesie w sobie złe emocje i przeżycia oraz traumę przekazywaną z pokolenia na pokolenie. A najgorsze z tego jest to, że najbardziej cierpią najsłabsi i najmniej winni. Czy to czas i miejsce na licytowanie się w bólu i cierpieniu? Jaka jest skala bólu po starcie męża, czy dziecka - polskiej kobiety i kobiety niemieckiej? Można to w ogóle porównać? Oczywiście, że nie! Ból, cierpienie, głód jest takie same bez względu na szerokość geograficzną i narodowość.  

"Udzielamy wybaczenia i prosimy o nie" - pisali polscy biskupi do niemieckich już 1965 roku. To były chyba jedne z najpiękniejszych słów, które padły w XX wieku. Ponieważ chęć zemsty niczego dobrego nie niesie ze sobą, chęć pielęgnowania w sobie zawiści, nienawiści tym bardziej. Niemcy mają nie jedno, lecz wiele straconych pokoleń. Pokolenie stracone, to przede wszystkim te, które uwierzyło w ideologię Hitlera, które uwierzyło w to, że są narodem wybranym. To wszyscy ci chłopcy czy mężczyźni, którzy z przymusu lub własnej woli zostali zaciągnięci do Hitlerjugend. To wszystkie te kobiety, które musiały na nich czekać, być posłuszne. To również ci, którzy podbili świat, mając osiemnaście lat, a mając dwadzieścia dwa, wszytko stracili. To wszyscy ci, którzy po wojnie wstydzili się i ukrywali przynależność i oddanie dla Hitlera. I to również ci, którzy nie mieli żadnych skrupułów i byli wręcz dumni z tego, że mieli takiego przywódcę. Jak to się ma do naszego pokolenia "Kolumbów"? Nijak. 

Niewątpliwie reportaż ten daje do myślenia. Autor - Szwed - w ogóle nie wyraża tu swoich emocji, zachowuje niewzruszony, chłodny, ironiczny dystans „zobaczył w Niemcach nie sprawców największej tragedii XX wieku, ale trawionych przez głód, zimno i nędzę, zmagających się z rozgoryczeniem i poczuciem winy". Trudno mi się określić czy rzeczywiście miał rację, ale jednego jestem pewna: nie mnie ich rozliczać z win ani też pielęgnować w sobie większej urazy.

Za egzemplarz dziękuję Wydawnictwu Czarne

recenzja też na reporterskim okiem