"Burza" William Shakespeare

Wydawnictwo: W.A.B.
premiera: 07.11.2012
tytuł oryginału: The Tempest
przekład: Piotr Kamiński
oprawa: twarda z obwolutą

"Burza" jest ostatnią w pełni samodzielną sztuką Shakespeare'a, który prawdopodobnie wtedy wyofał się z życia zawodowego w Londynie i przeniósł się do Stratfordu. Sprawiło to, że ów dramat często jest traktowany przez krytyków jako utwór pożegnalny, a nawet pewnego rodzaju artystyczny testament.

Tworząc “Burzę" przypuszczalnie na przełomie 1610 i 1611 roku, Shakespeare miał 47 lat, jego główny bohater – Prospero prawie tyle samo – to dość istotny szczegół w kontekście interpretacji całości. Prospero łamie w finale różdżkę i topi księgi, Shakespeare odchodzi nie pozostawiając po sobie ani jednego rękopisu. Ale może nieco więcej o fabule. Jest ona bardzo prosta do streszczenia (uwaga, zdradzam prawie całość).

Prospero, prawowity książę Mediolanu, pozbawiony tronu przez swego brata Antonia wspomaganego przez Alonsa - króla Neapolu, zostaje wraz z trzyletnią córką Mirandą wyprawiony na łodzi w morze. W konspiracji, Neapolitańczyk Gonzalo zaopatrza łódź w wodę i żywność, a także książki. Dzięki temu docierają na wyspę. Prospero czyni z niej miniaturowe królestwo sztuki i magii. Panując nad żywiołami, dzikim mieszkańcem wyspy – Kalibanem oraz bezcielesnym duchem Arielem, który staje się jego sługą i niewolnikiem, w zamian za przywróconą wolność, Prospero wychowuje tak córkę przez 12 lat. I właśnie po latach w wybrzeży wyspy, podczas burzy, którą wywołał sam Prospero z pomocą Ariela, rozbija się z statek z jego wrogami. Książę staje oko w oko z przeszłością. Wybacza wrogom, wydaje córkę za mąż i wraca na tron.

Ot, i cała fabuła. Zdradziłam cały zarys, ponieważ, jak to u Shakespeare, fabuła jest mniej istotna. “Burza” jest jedyną sztuką, w której Shakespeare zachował zasadę trzech jedności: czasu, miejsca i akcji. Przedstawione wydarzenia rozgregrają się w przeciągu kilku godzin. Akcja sztuki rozpoczyna się w momencie, gdy w pobliżu wyspy, na której przebywają bohaterowie,  przepływa statek, a Prospero postanawia wywołać burzę, używając swojej mocy. 

Interpretacji dramatu powstało wiele. Początkowo zaliczano go do komedii, potem dostrzeżono elementy tragedii. Nie jest to jednak gatunkowa tragedia, ponieważ jej finał nie przynosi żadnego katharsis. Zakończenie jest tu otwarte, zostaje nam jedynie wierzyć, że młodym się uda, że będą żyć długo i szczęśliwie (więc jednak komedia?). Doszukiwano się oczywiście też pierwowzoru Prospera, nawiązań tudzież odzwierciedleń. Nie sposób o tym wszystkim tu napisać.

Co jeszcze istotne, przesłanie – jakie można odczytać. Wyspa może być pewnego rodzaju miejscem przejściowym, gdzie trzeba uporać się z własnymi uprzedzeniami, namiętnościami. Natomiast burza, którą odczytać można w sposób dosłowny i metaforyczny - to przede wszystkim walka człowieka ze swoimi żalami, pragnieniami. I tak, jak w przyrodzie, gdy po burzy zawsze wychodzi słońce i się przejaśnia, tak przejaśnia się i w ludzkiej duszy, do tego stopnia, że pojawia się piękne chrześcijańskie przebaczenie. Czyżby Shakespeare również chciał przebaczyć swoim wrogom? Nie znałam do tej pory tej sztuki. Jednakowoż William pozostaje dla mnie mistrzem w tworzeniu intryg, subtelnych ironii, dwuznaczności, kunsztu słowa. Choć nie jest to szczyt jego możliwości.

I parę słów o okładce, bo moim zdaniem jest tu genialna. Idealnie współgra z fabułą, z przesłaniem, z interpretacją utworu. Wzburzone fale rozdmuchane przez żywioły - może natury, a może wywołane przez pierwiastek ludzki? I oko, czyżby Opatrzność, która... no właśnie co robi? Chroni, czuwa, przypomina o swoim istnieniu, wskazuje wszechwiedzącego Boga, czy ukazuje 'boskość' czyjejś duszy. Nie mnie to rozstrzygać tu do końca, pozostawiam Wam do własnej interpretacji... 

Książkę otrzymałam od Wydawnictwa W. A. B. za co bardzo dziękuję.