"Elementarz" Marian Falski

Ala ma kota. Któż nie pamięta tego zdania?
"Elementarz" Mariana Falskiego, z ilustracjami Janusza Grabiańskiego ukazał się pierwszy raz w 1910 roku. Jednak pierwsze druki uważane za elementarze, tzw. abecedariusze, pojawiły się w XVI wieku. Najstarszy, zachowany w całości elementarz polski został wydany w 1633 w Wilnie i wyróżniał się bardzo starannym opracowaniem. Znany i ceniony był Elementarz dla szkół parafialnych narodowych, wydany 225 lat temu przez Komisję Edukacji Narodowej w Krakowie. W roku 2010 przypadło 100-lecie pierwszego wydania elementarza  Nauka czytania i pisania. Stąd wznowienie wydania. Tyle z historii, przejdźmy  do samego elementarza. I tu wielkie zdziwienie, zdanie Ala  ma kota w ogóle się w książce nie pojawia. Pierwszy bohater to As i jest psem. Potem pojawia się Ala i Ola, które mają lale.  
Ala i As. Lala Ali. As Ali. As i osy. Ala i osy.
Co zwraca uwagę, przy przeglądaniu pierwszych stron elementarza? Nagromadzenie samogłosek przy jednoczesnym oszczędnym używaniu spółgłosek, ale o to przecież chodzi w nauce czytania. Zdania muszą nadawać się do chóralnego powtarzania. Nie ulega wątpliwości  pozycja wywołuje uśmiech na twarzy i ogromny sentyment. Szczególnie, gdy przegląda się dalsze czytanki. Zauważalny jest podział na miasto i wieś. Czym zajmują się dzieci na wsi, a czym w mieście, jak wygląda ich droga do szkoły i oczywiście jaki zawód mają rodzice. Najbardziej pożądane, a raczej pożyteczne zawody to murarz, kominiarz, kolejarz, szewc, pracownik fabryki, aptekarz. Poza tym wierszyki Murzynek Bambo, Dwa Michały, Paweł i Gaweł, Kotek są nieśmiertelne.  A oto parę moich ulubionych "czytanek", niby proste, ale nie jeden miałby trudności z wymówieniem. 

 A oto As Ali i osa.
As stoi. A osa lata.
Ta osa lata i lata.
Taka to ta osa.

Jajko smakuje Oli.
Ale  jak Ola je jajko?
-Oj, Olu! Oj , Olu!
Kto tak je jak ty!  

One idą do kasy.
Ali tak pilno do kina.
A tam stoi kolejka.
To i one tam stoją.  

Orka 
Można orać konikiem.
Ale lepiej i prędzej, 
i lżej orać traktorem.

 Żniwa
Można kosić zboże kosą.
Ale lepiej i prędzej, 
i lżej żąć żniwiarką.

A jednak zdanie "Ala ma kota" jest związane z elementarzem jak żadne inne. Ala ma kota i zawsze będzie go już miała...  Ja mam ogromny sentyment do tego elementarza, mimo paru naprawdę "wychowawczych" tekstów.

Komentarze

  1. Hmmmm Pamiętam , jak dziadek przyniósł mi po raz pierwszy ten elementarz :)
    Też mam do niego sentyment ,choć nie mam pojęcia gdzie się obecnie w moim domu znajduje ;D

    OdpowiedzUsuń
  2. Fajniutka książka:). Od razu jakoś bliżej dzieciństwa:). Pozdrawiam!!

    OdpowiedzUsuń
  3. A ja się z takiego elementarza czytać uczyłam:)

    OdpowiedzUsuń
  4. Moje dzieciństwo :) dzięki niemu umiem czytać :)

    OdpowiedzUsuń
  5. Z tego elementarza uczy się moja młodsza siostra ;), chociaż on chyba na mnie zrobił większe wrażenie. Takie czasy...

    OdpowiedzUsuń
  6. mam ksiązkę Nauka czytania i pisania dla dzieci napisaną przez Marjana Falskiego, którą obrazkami ozdobił Jan Rembowski wydaną w Krakowie w 1910r, a więc nie z ilustracjami Janusza Grabiańskiego jak podano w tekście. TK

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

popularne posty