"Amerykańscy bogowie" Neil Gaiman

Czy zdarzyło Wam się kiedyś być na granicy jawy i snu? To taki moment, gdzie nie do końca wiemy w jakiej przestrzeni się znajdujemy. Przed oczami stają kropki, błyski, sceny. Kiedy zaczynamy się im przyglądać, zmieniają się w bardziej szczegółowe i ostre obrazy. Wszystko to obieramy zmysłami, mając pełną świadomość, dlatego tak granica wydaje się na nas taka niewyraźna. 

Cień-bohater "Amerykańskich bogów" balansuje właśnie na takiej granicy. Tutaj sen przeplata się z rzeczywistością. Zaczyna się jednak zwyczajnie. Po trzech latach spędzonych w więzieniu, Cień ma wyjść  na wolność. Planuje już w myślach, co będzie robił. Ma więcej szczęścia niż przeciętny więzień.  Czeka na niego żona, a dawny przyjaciel chce dać mu pracę. Na dwa dni przed zakończeniem wyroku jego żona-Laura ginie w wypadku samochodowym, w dość tajemniczych okolicznościach. Wszystko wskazuje na zdradę małżeńską. Oszołomiony tym wszystkim Cień spotyka pana Wednesday'a. I w pewnym barze popijając miód, Cień zgadza się na propozycję pracy od tajemniczego nieznajomego. Razem wyruszają w niesamowitą podroż przez Stany. Od tego momentu zaczynają dziać się rzeczy, takich na pograniczu jawy, snu, marzeń, wspomnień. Cienia zaczyna odwiedzać jego martwa żona, trafia w tajemnicze miejsca i spotyka bogów: nordyckich, celtyckich, hinduskich, egipskich, słowiańskich, wszelakich.

Neil Gaiman w tej powieści wciąga czytelnika w niezwykłą podróż w poszukiwaniu duszy Ameryki. Stany - kraj stosunkowo młody, biorąc pod uwagę kraje europejskie. Cały teren Ameryki jest bardzo zróżnicowany historycznie i kulturowo. Możemy mówić tu o synkretyzmie kulturowym. Mamy do czynienia z różnorodnością kultury prekolumbijskiej, narzuconą przez kolonizatorów, kulturą europejską, która rozwijała się w specyficzny sposób na różnych terenach Ameryki, a także z kulturą afrykańską, która dała początek bardzo bogatej i z punktu widzenia europejskiego niezwykle egzotycznej kulturze afroamerykańskiej. Dodać do tego jeszcze kulturę Indian i powstała niezła mieszanka. A co za tym idzie, skoro kultura to i wiara, wierzenia, bogowie. 

Przez latach tych bogów przewinęła się cała masa. Co się jednak dzieje z tymi bogami, w których ludzie przestali wierzyć? Wiadomo, że każde bóstwo karmi się wiarą i modlitwami. Rosną w siłę, gdy ludzie oddają im cześć. A co się dzieje, gdy ludzie przestają czcić? Czyżby umierają jak zwykli śmiertelnicy? Czy może odchodzą powoli, starzeją się jak ludzie i ustępują miejsca nowym, młodym, silniejszym, bardziej nowoczesnym? A może pałają się potem różnymi przyziemskimi profesjami. 

Neil Gaiman ukazuje silną zależność między ludźmi i ich bogami, przy czym o ile pierwsi mogą istnieć samotnie, o tyle bogowie, pozostawieni samym sobie — skazani są na zagładę. Czy słowo "wiara" jest na tyle sile, by zapuścić korzenie, czy może jest na tyle kruche, by rozlecieć się w pył? Na to pytanie, po przeczytaniu tej książki, każdy będzie musiał sobie odpowiedzieć sam. To także smutna prawda o wymieraniu tradycji, wyparciu starych wierzeń przez nowe, takie "na czasie". Bo dziś przecież bogiem może być telewizor, komputer, Internet! A słowa "tradycja" i "wiara", co najwyżej, mogą się znaleźć w słowniku archaizmów.