"Obsługiwałem angielskiego króla" Bohumil Hrabal

Wydawnictwo: Biblioteka Gazety Wyborczej
wydanie: 2011
oprawa: twarda +  płyta z filmem
liczba stron: 180

Chyba każdy kojarzy Franka Dolasa z filmu “Jak rozpętałem II wojnę światową”. Takiego prostego, szeregowca, który swoim sprytem potrafił wyprowadzić w pole niemal wszystkich, którzy znaleźli się w jego otoczeniu. Czeska wersja takiego Franka pojawia się na kartach książki Hrabala Obsługiwałem angielskiego króla” i zwie się Jan Dite. Z tą różnicą, że nasz Franek za wszelką cenę chce zdobyć karabin, aby walczyć z Niemcami, tak Jan Dite… No właśnie - kim jest Hrabalowski bohater?

Poznajemy go jako nastoletniego pikolaka, który w kolejnych hotelowych restauracjach uczy się zawodu. Błękitnooki, piegowaty, płowowłosy chłopiec szybko dochodzi do wniosku, że trzeba korzystać z chwili i radość z życia czerpać garściami każdego dnia. Jedynym jego celem stają się pieniądze! I tak jesteśmy świadkami kariery od pikolaka od miliardera. Kelner, bywalec domów publicznych, król zaklętego rewiru, Jan Detsche pijący szampana za zajęcie Pragi przez Niemców, komunistyczny łącznik, więzień na Pankrácu, polityczny więzień 1948 roku, milioner wykładający podłogę i ściany banknotami, burżuj zesłany na roboty leśne, a po drodze do tego jeszcze mąż, ojciec. Mikrus, który chciał dodać sobie wzrostu przez nieustanne wyciąganie głowy, dal którego każda kobieta była olbrzymką, bo zawsze miał wzrok na poziomie szyi.

Mikrus, który nie zauważa Anschlussu Czechosłowacji, żeni się z Niemką, zabiera z mieszkania Żydów cenne znaczki, za które kupuje sobie hotel. W Polsce od razu był by ogłoszony zdrajcą narodowym, napiętnowanym z każdej strony. Dla Polaków takie postępowanie jest nie do przyjęcia. U nas wszyscy lubią każdego ze wszystkiego rozliczać.

Prostaczek, naiwniak, dobroduszny człowiek, czy nikczemny egoista? Co chciał przekazać rodakom Hrabal w tej gawędziarskiej historii? Z pewnością trochę sobie zakpił Czechów, choć nikogo nie oskarża wprost, nawet nic nie sugeruje. Ale tu aż się prosi - dorabiacie się na konformizmie,nie stawiacie oporu, oddajecie dumę narodową za własną wygodę, bezpieczeństwo, z uśmiechem wszystko przyjmujecie.

Moje pierwsze spotkanie z Hrabalem i muszę powiedzieć,że mnie zauroczył do tego stopnia, że się rozkochałam w jego twórczości. Uwielbiam taki styl gawędziarki, prosty, przesycony ironią i humorem, błyskotliwy. Bez sztucznego patosu, za to z dystansem do samego siebie. A opisy pierwszych doznań seksualnych bohatera, zresztą tych późniejszych też - to majstersztyk. Kusi mnie, żeby zacytować choć jeden:

"To pojechaliśmy na bicyklach w lasek (…) i wtedy ja leżałem na niej, tak samo jak nasze bicykle w krzakach,ona położyła swą damkę na ziemię, a ja swój na niej, i tak się kochaliśmy jak te bicykle, i to było piękne". [str.21]

Właśnie - piękne! Wszystko u Hrabala jest piękne, przykłady – proszę bardzo:

"a potem patrzyłem na Pragę na te dachy, widziałem skrzące się Hradczany, a ten widok zamku czeskich królów sprawił, że zalałem się łzami” [str.66]

“…ni stąd , ni zowąd braciszek zaczął śpiewać: ‘Święty Wacławie, panie ziemi czeskiej…' – Jego głos i grzmienie organów przenikały aż do refektarza, spojrzeliśmy wszyscy na obraz Ostatniej Wieczerzy Pańskiej i tak to wszystko zgrało się z naszym smutnym, żałobnym nastrojem, że jeden za drugim, katolik czy niekatolik, wstaliśmy i grupkami pobiegli przez dziedziniec, i przez otwarte wrota wbiegli w żółte światło świec do kaplicy, i nie uklękliśmy, tylko padli na kolana, właściwie nie padliśmy, ścięło nas coś silniejszego od pieniędzy, coś, co unosi się tutaj i czeka już od tysięcy lat… 'Nie wódź na zgubę nas ni potomnych…’ – śpiewaliśmy na klęczkach, niektórzy padali na twarz. Klęcząc, widziałem te twarze, byli to zupełnie inni ludzie, teraz bym ich nie rozpoznał, w żadnym obliczu nie było śladu miliona, za to wszystkie były rozpalone czymś wyższym i piękniejszym, tym najpiękniejszym, co człowiek posiada…” [str.152]

A uwieńczeniem mojej przygody z Hrabalem było wysłuchanie audiobooka w wykonaniu Kazimierza Kaczora. Genialny głos, mistrzostwo słowa, uczta dla ducha i dla ucha :) Kaczor cmoka, chrząka, nawet się przejęzycza. Wzdycha kiedy trzeba, śmieje się i ironizuje. Polecam!